Το Ethos καταφέρνει να μας δείξει μια Τουρκία που δεν έχουμε ξαναδεί και ίσως σε κάποια σημεία, θυμίζει και τη δική μας χώρα. Γιατί κάποια ζητήματα είναι παραπάνω από οικουμενικά.
Η σειρά που στριμάρει στο Netflix, βαθαίνει στις παθογένειες της σύγχρονης τουρκικής καθημερινότητας και πετυχαίνει με μαεστρική ισορροπία να αναδείξει την οικουμενικότητά τους. Είναι πραγματικά ζόρικο στην pop κουλτούρα μαζικής απήχησης να καταφέρεις να αποφύγεις την αναπαραγωγή καρικατούρων, ειδικά σε θέματα εθνικής – κοινωνικής υφής. Κυρίως, προσπερνώντας τον διδακτισμό.
Το Ethos τα καταφέρνει μια χαρά πατώντας σε μια δουλεμένη αφηγηματική δομή γύρω από τη ψυχανάλυση, αλλά και τη ψυχανάλυση του ίδιου του ψυχαναλυτή, που δε φοβάται να μιλήσει για τις αλήθειες μιας κοινωνίας η οποία οδεύει ολοταχώς προς τα πίσω. Και το κάνει όλο αυτό με ηρεμία, με ησυχία και τέτοια διακριτικότητα που στα πρώτα επεισόδια σχεδόν ξεχνάς σε ποια χώρα αναφέρεται, παρότι αναδεικνύει ζωτικά ζητήματα της χώρας αυτής.
Άλλωστε οι λαοί αποκτούν διάφορες όταν μπλέκονται στη μέση οι θρησκείες, η πολιτική και ζητήματα του τύπου αν ο καφές είναι ελληνικός ή τουρκικός. Που είναι τουρκικός δηλαδή.
Η “νύφη” που προσεύχεται αλλά δεν ξέρει ποια είναι η σωστή κατεύθυνση, είναι όλη η ουσία της σειράς μέσα από μια τόσο απλή αλληγορία, αναδεικνύοντας τη μία από τις δύο κύριες θεματικές που απασχολούν τη σειρά του Berkun Oya. Δηλαδή, τη θρησκεία.
Η άλλη θεματική, είναι η πάλη των τάξεων.
Οι γειτονιές του κέντρου της Κωνσταντινούπολης διαπλέκονται με τα φτωχά προάστια τα οποία μοιάζουν με χωριό της δικής μας επαρχίας, ίσως προηγούμενων δεκαετιών. Οι απλοί “λαϊκοί” άνθρωποι της υπαίθρου που δίνουν μάχη με τα εσωτερικά τους προβλήματα ζηλεύοντας τα τηλεοπτικά τους είδωλα, μοιάζουν βγαλμένοι από την ελληνική κοινωνία. Την ίδια ώρα, τα είδωλα αυτά, ζουν το δικό τους προσωπικό δράμα, σίγουρα με όρους διαφορετικούς, αλλά σε κάθε περίπτωση με παρόμοιες αγωνίες.
Η ταξικότητα των αντιθέσεων ως προς τον πλούτο, αναπτύσσεται εδώ παράλληλα με την πολιτισμική σύγκρουση ανάμεσα στο κοσμικό και το θρησκευτικό κράτος. Ο Berkun Oya ασκεί την κριτική του στον φονταμενταλισμό με πολύ λεπτό τρόπο, χωρίς να γίνεται δεικτικός και χωρίς να προσβάλλει το δόγμα αυτό καθεαυτό, αλλά στηλιτεύοντας τον τρόπο πρόσληψής του. Στηλιτεύοντας από τη μια την υποκρισία του Ισλάμ αλλά από την άλλη, στέκεται πάνω από τις ανθρώπινες αδυναμίες του Χότζα που λειτουργεί σαν πνευματικός σύμβουλος μιας ολόκληρης κοινότητας. Όπως ένας δικός μας ιερέας, σε κάποιο μικρό οικισμό.
Οι χαρακτήρες συναντιούνται σε ένα παιχνίδι της “μοίρας”, υπονοώντας αλληγορικά, ότι από καθαρή τύχη βρισκόμαστε στη θέση που βρισκόμαστε, κοινωνικά και ταξικά. Οι συγκυρίες μπορούν να αλλάξουν τα πάντα, ανά πάσα ώρα και στιγμή. Η σχέση της Meryem (Öykü Karayel) με τη Peri (Defne Kayalar), απηχεί αυτή ακριβώς την αλήθεια. Δύο γυναίκες τόσο διαφορετικές και τόσο ίδιες.
Το Ethos δεν έχει τις πολλαπλές ανατροπές και τις εξάρσεις που θα βρει κανείς σε κάποια άλλη σειρά του Netflix, έχει όμως καθημερινή ουσία. Το θέμα του είναι το εσωτερικό και το εξωτερικό τραύμα, η σύνδεση με τον άλλο, η αποδόμηση του ιδεότυπου, η θεραπεία, όλα αυτά μέσα στο εύθραυστο και πολυεπίπεδο κοινωνικοπολιτικό πεδίο της Τουρκίας. Η πολιτισμική ιδιαιτερότητα της Τουρκίας μπορεί να φαντάζει “παράδοξη” για έναν θεατή του Netflix σε κάποιο δυτικό κράτος, ωστόσο για τα δικά μας δεδομένα είναι παραπάνω από οικεία.
Ποιος μπορεί να πει πως στη δική μας περιφέρεια δεν υπάρχουν άνθρωποι που αγνοούν ή υποτιμούν τη ψυχιατρική και τις ψυχικές ασθένεις, άνθρωποι που ζουν με προκαταλήψεις, άλλοι που υποτιμούν τις γυναίκες. Και ποιος μπορεί να πει πως και στις δικές μας μεγάλες πόλεις δεν υπάρχουν εκείνοι που κουνούν το δάχτυλο επιδεικτικά απέναντι στους περιθωριοποιημένους του συστήματος, ή που νοιάζονται δήθεν για αυτούς αντιδρώντας μονάχα από τον καναπέ τους. Χωρίς αυτά να σημαίνουν πως η Τουρκία δεν οδεύει ολοένα και περισσότερο προς τον σκοταδισμό σε σχέση με άλλα κράτη της ΕΕ. Από την άλλη, τα ζητήματα που τίθενται στη σειρά, και ο τρόπος αντιμετώπισής τους από τους ήρωες, είναι πανανθρώπινα.
Το σενάριο είναι πυκνό αλλά συμπαγές, και η υποκριτική άρτια. Προσωπική μου άποψη είναι πως δεν υπάρχει κανένας λόγος για δεύτερη σεζόν, αν και αυτό θα κριθεί από την μάλλον απροσδόκητη επιτυχία μιας σειράς που κατάφερε να μιλήσει στην καρδιά των σπιτιών χιλιάδων ανθρώπων στη γειτονική μας χώρα αλλά και ανά τον κόσμο, ακριβώς επειδή είναι βγαλμένη μέσα από τα σπίτια αυτά.
Στο δια ταύτα, το Ethos έχει καταφέρει να προκαλέσει αντιδράσεις στην Τουρκία με πολλούς να αναρωτιούνται γιατί δεν το έχει λογοκρίνει ακόμα η κυβέρνηση Ερντογάν, με τους Τούρκους τηλεθεατές να το φέρνουν -την ίδια ώρα- στην πρώτη θέση των προτιμήσεών τους.
Η αιτία είναι αφενός η επιτυχία που έχει σημειώσει, και αφετέρου η επιλογή της κυβέρνησης της χώρας να τηρήσει το τελευταίο διάστημα μια πιο “ήπια” στάση απέναντι στην ποπ κουλτούρα. Σημειώνεται πως η σειρά δεν έχει λάβει θετικές κριτικές από τα τουρκικά ΜΜΕ, κάτι που φαντάζει απολύτως λογικό. Και επιβεβαιώνει την αντικειμενικότητά της.
